Kościoły
Kościół p.w. Św. Marii Magdaleny
Nad Obrą w Jaraczewie wznosi się jeden z najciekawszych zabytkowych kościołów parafialnych w gminie. Początki powstania parafii sięgają 1422 roku, choć wielu historyków kościoła sądzi, że erygowana została na przełomie XIII i XIV wieku. Na miejscu pierwotnego kościoła drewnianego w 1671 roku z fundacji Stanisława Jaraczewskiego wzniesiono drugą, również drewnianą świątynie. do niej w 1774 roku dostawiono późnobarokową wieże z kruchtą w przyziemiu. Do tej wieży, po rozebraniu kościoła drewnianego, dostawiono w 1843 roku z fundacji Edwarda Jaraczewskiego obecną świątynie. Jest to budowla późnoklasycystyczna, jednonawowa, nakryta stropem. Do nawy przylega nieco niższe i węższe prezbiterium. W wyposażeniu wnętrza ołtarz główny i dwa boczne, późnoklasycystyczne z 1843 roku. W ołtarzu głównym rzeźby św. Wojciecha i Stanisława z XVII wieku. Późnogotycki krucyfiks z początków XVI wieku oraz płaskorzeźbiona predella ze sceną " Złożenie do grobu " z tego samego okresu, pochodzą najprawdopodobniej z nieistniejącego kościoła św. Krzyża. We wnętrzu można podziwiać marmurowy, neogotycki nagrobek Józefa i Eleonory Jaraczewskich oraz epitafium Hieronima Jaraczewskiego ( zmarłego w 1822 roku ).
Kościół p.w. Świętej Trójcy
W Noskowie warto zobaczyć jeden z nielicznych już kościołów drewnianych. Najprawdopodobniej wybudowany został w 1433 roku i w takim kształcie przetrwał do połowy XVII wieku. Wówczas to wzniesiono obecną świątynie. Kościół jest jednonawowy, z niewyodrebnionym prezbiterium zamkniętym wielobocznie. W fasadzie zachodniej wieża na słup, wtopiona w korpus nawy. Budowla posiada konstrukcje zrębową, wzmocnioną lisicami.
We wnętrzu polichromia Wiktora Gosienieckiego z 1928 roku. Na belce tęczowej krucyfiks i rzeźby Matki Bożej i św. Jana, gotyckie z około 1420 roku. ołtarz główny zdobiony rzeźbami św. Barbary i św. Marii Magdaleny z połowy XVII wieku. Dwa ołtarze boczne z około 1720 roku. Z pierwszej połowy wieku XVII pochodzi chrzcielnica, ambona jest natomiast czysto rokokowa.
Obok kościoła dzwonnica z XVIII wieku - drewniane kozły nakryte dwuspadowym dachem.
Kościół p. w. Świętego Jakuba Apostoła
W najstarszej w rejonie Jaraczewa wsi - Cerekwicy znajduje się zespół kościelny złożony z kościoła, plebani i domu parafialnego. Parafia cerekwicka uchodzi za najstarszą na okolicznych terenach, założoną w XII wieku, choć niektórzy historycy przesuwają te datę na wiek XI. O wiekowości może świadczyć żywa tradycja miejscowa.
W tekstach źródłowych pojawia się wzmianka z 1378 roku o Janie z Cerekwicy. Istnieje legenda spisana w 1637 roku, która mówi o początkach założenia tej miejscowości, związana z budową kaplicy zwanej "cerekwicą". Budowa ta miała upamiętniać, według legendy Edmunda Calliera z 1888 roku, tragiczna śmierć dziedzica Lobza imieniem Jakob. Przyczyną jego śmierci były rany zadane przez dzika.
W roku 1427drewniany kościół parafialny uległ zniszczeniu. Ponownie odbudowany został w 1443 roku.
W roku 1620 kościół został gruntownie odrestaurowany, w tym stanie przetrwał do 1680 roku. Z tego okresu zachowały się informacje po przeprowadzonej wizytacji kościelnej, z których wynika, że wokół kościoła znajdowały się puste place po zrujnowanym budynku szkoły i szpitalu.
Po kościołach drewnianych z 1620 i 1680 roku, aktualny wzniesiono w latach 1948 - 1950. Plebania i dom parafialny pochodzą zaś z początków naszego stulecia.
Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP
Parafia w Górze wzmiankowana jest po raz pierwszy w 1393 roku. Dwa pierwsze kościoły były drewniane: pierwszy dotrwał do przełomu XVII i XVIII wieku a drugi wzniesiono około 1740 roku.
Obecny kościół, murowany, późnoklasycystyczny wzniesiono w latach 1817 - 1830 z fundacji Wiktora Szołdrskiego. Jest to budowla jednonawowa na rzucie prostokąta z wieżą w fasadzie zachodniej. Wewnątrz wydzielone prezbiterium, zamknięte półkoliście, sklepione konchowo. Wieża zwieńczona neobarokowym hełmem z 1928 roku. ołtarz główny zwieńczony rokokowo z obrazem św. Mikołaja w wieku XVIII. Obraz św. Franciszka Ksawerego z 1720 roku.
Kościół p.w. Imienia Jezus.
Parafia w Panience istnieje od końca XIV wieku. Obecny kościół powstał w 1787 roku z fundacji Izabeli z Mycielińskich Gajewskiej - kasztelanowej nakielskiej. Stoi on w miejscu poprzednich dwóch kościołów drewnianych, z XIV wieku i z roku 1685. Jest to świątynia jednonawowa z węższym i niższym prezbiterium zamkniętym wielobocznie. Na belce tęczowej napis odnoszący się do budowy kościoła i barokowy krucyfiks. Chór muzyczny wsparty na czterech słupach. Dachy dwuspadowe, kryte gontem, z wieżyczką na sygnaturkę. W wyposażeniu wnętrza kilka ciekawych obrazów m.in. Matka Boża z Dzieciątkiem z drugiej połowy XVI wieku, Chrzest Chrystusa z wieku XVII oraz XVIII wieczny św. Wojciech.
Kościół p.w. Św. Wojciecha.
Kościół wzniesiony został w Rusku w 1833 roku, na miejscu drewnianego z 1613 roku. Jest to budynek wzniesiony z muru pruskiego, jednonawowy, z niewyodrebnionym wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Od zachodu kwadratowa wieżą konstrukcji słupowej, wtopiona w korpus nawy. ołtarz główny z rzeźbami św. Piotra i Pawła pochodzi z 1630 roku. ołtarz boczny - rokokowy. Bardzo ciekawa chrzcielnica w kształcie syreny dźwigającej na głowie muszle.
Pałace i dworki
We wsi Rusko - należącej niegdyś do Zarembów, później do hrabiego Czarneckiego herbu Prus III, wzniesiono około 1875 roku okazały pałac, piętrowy z dwupiętrowym ryzalitem z podcieniem i sterczynami oraz obszernymi skrzydłami bocznymi. Od północy do pałacu dostawiono niską, okrągłą wieżą zwieńczoną krenelażem. Pałac otacza park krajobrazowy o powierzchni 5,14 ha założony według projektu Marii Czarneckiej pod koniec XIX wieku. Na terenie parku czytelne pozostałości regularnego założenia, z trzema stawami i aleją grabową. Przy wejściu zachodnim zachowany okaz drzewiastej magnolii a w parku dąb o obwodzie 440 cm i lipa o obwodzie 340 cm.
W latach 1877 - 1878 architekt Paweł Rotger wzniósł w Górze eklektyczny pałac w stylu neorenesansu niemieckiego. Piętrowy budynek wzniesiono z cegły klinkierowej o beżowym odcieniu, pokryto płatkami czarnego łupku dodając od południa ośmioboczne ryzality kryte cebulastymi dachami a od zachodu okrągłą wieże o stożkowym hełmie. Wewnątrz pałacu zachowały się kolumny i kasetony z ciemnoorzechowego drewna. Już w drugiej połowie XVIII wieku założono park krajobrazowy, przekomponowany w drugiej połowie XIX wieku. W parku o powierzchni 7,25 hektarów rośnie wiele pomnikowych drzew, miedzy innymi: 3 dęby o obwodach 355, 388 i 480 cm. Park posiada ogrodzenie z końca XIX wieku. Z dawnego zespołu dworskiego z pierwszej połowy XIX wieku do dziś zachowały się: Oficyna z 1839 roku z piętrowym drewnianym ryzalitem i galerią balkonową; spichrz z 1840 roku oraz jednolite , pochodzące z przełomu XIX i XX wieku gorzelnia, magazyn, stodoła i spichrz; 4 czworaki z pierwszej połowy XIX wieku, w tym dwa o szczytach szachulcowych.
Od północy do Jaraczewa przylega Chytrowo - dawniej oddzielna wieś - z dworem z 1813 roku. Jest to budynek parterowy, murowany, z dachem naczółkowym i nowszym, piętrowym skrzydłem dostawionym od zachodu. Na osi ganek, połączony obecnie z nową werandą.
W skład dawnego zespołu dworskiego wchodzą także zabudowania folwarczne:
- gorzelnia z 1830 roku
- neogotycka stajnia wjazdowa z 1830 roku
- spichrz zbożowy z roku 1880
Przy dworze park krajobrazowy, obecnie im. Powstańców Wielkopolskich. Pierwotnie park obejmował 9,6 ha. Dominuje drzewostan liściasty z przewagą klonów, jesionów i grabów. Z ciekawszych drzew zwraca uwagę siedmiometrowy jałowiec chiński naprzeciwko wjazdu.
Ciekawym obiektem położonym w Cerekwicy jest pałac otoczony parkiem o powierzchni ponad 5 hektarów. Pałac wzniesiony został przez hrabiego Czapskiego w roku 1876. Jest to duży, dziesiecioosiowy piętrowy późnoklasycystyczny budynek, ozdobiony czterokolumnowym portykiem.
Pierwsze wzmianki potwierdzające istnienie pałacu pochodzą z 1721 roku, z dokumentu nazywanego wówczas wizją majątku. Pałac był zamieszkany z wyjątkiem pięter, które nie były jeszcze wykończone. Około połowy XVIII wieku właściciele majątku (Franciszek Rychłowski herbu Nałęcz i jego syn Ignacy Rychłowski- kolejny dziedzic majątku), dokończyli budowę pałacu.
Budynek murowany, założony na planie prostokąta zachował się po dziś dzień. W końcu XVIII wieku przeprowadzono prace, których efektem było powstanie portyku dobudowanego na osi elewacji frontowej i zabudowa po północnej stronie pałacu, istniejąca do dziś oficyna.
Pierwsza wzmianka o założeniu ośrodka dla moralnie zaniedbanych dzieci pochodzi z 1892 roku ze zbiorów dokumentów Notela. W tym okresie zostaje zmieniona kompozycja krajobrazowa parku. Na przełomie XIX i XX wieku do północnej, bocznej elewacji pałacu dobudowano niewielki parterowy aneks.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w Cerekwicy utworzono zakład wychowawczy dla chłopców. Pierwszym dyrektorem był Stanisław Krzewiński, a od 1922 roku Stanisław Lisowski.
W październiku 1939 roku hitlerowcy urządzili na terenie zakładu wychowawczego obóz dla 240 osób- ziemian i inteligencji polskiej, których w 1939 roku wywieziono do Opoczna. W kolejnych latach okupacji hitlerowskiej na terenie zakładu były koszary Hitlerjugend.
Po zakończeniu II wojny światowej ponownie usytuowano tu zakład wychowawczy dla chłopców, który jednak w 1949 roku przeniesiono do Owińsk k/ Poznania, a w Cerekwicy ulokowano dziewczęta.
Aktualnie pałac i park znajdują się w gestii Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego.
Obecnie na terenie parku zachwyca okazały dąb szypułkowy, znajdujący się w południowo- zachodnim narożniku parku. Drzewo ma wymiary pomnika przyrody. Natomiast na południowym brzegu stawu cień w upalne dni daje jesion o wymiarach pomnika przyrody.
Na obszarze gminy warto również zobaczyć: odrestaurowany dworek z początku XX wieku, otoczony pozostałością parku angielskiego o cechach naturalistycznych, który usytuowany jest we wsi Bielejewo, pałac typu willowego - mieszczący się w Goli - obecnie przeznaczony na szkolę wraz z ponad czterohektarowym dawnym parkiem przypałacowym, założonym w stylu naturalistyczno - krajobrazowym czy też pałacyk z końca XIX wieku z zachowanym siedmiohektarowym parkiem o charakterze krajobrazowym, mieszczący się w Łowęcicach. |
