| Jednostki Pomocnicze |
|
|
Od 1990 r. organem wykonawczym jednostki pomocniczej gminy wiejskiej jest sołtys. Organem stanowiącym i kontrolnym jest zebranie wiejskie mieszkanców wsi, które w wyborach bezpośrednich wybiera sołtysa i Radę Sołecką- organ doradczy, wspierający sołtysa. Wszelkie regulacje dotyczące kompetencji sołtysa określa statut danego sołectwa uchwalony przez Radę Gminy. Każde sołectwo korzysta z mienia komunalnego, przekazanego uchwałami Rady Gminy w zarząd i według własnego uznania, własnych potrzeb rozporządza dochodami z tego źródła. Poszczególne sołectwa prowadzą własna gospodarkę finansową w ramach budżetu gminy. Zakres działań sołectw obejmuje sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym a także sprawy powierzone mu przez Radę Gminy, służące zaspokajaniu zbiorowych potrzeb i poprawie warunków życia jego mieszkańcom. Gminę Jaraczewo tworzą 21 sołectwa: Bielejewo, Brzostów, Cerekwica Nowa, Cerekwica Stara, Gola, Góra, Łobez, Łobzowiec, Łowęcice, Łukaszewo, Niedźwiady, Nosków, Panienka, Parzęczew, Poręba, Rusko, Strzyżewko, Suchorzewko, Wojciechowo, Zalesie oraz Jaraczewo, które stanowi siedzibę władz gminnych.
BIELEJEWO
Wieś położona w gminie Jaraczewo. Zamieszkują ją 173 osoby. Zostało założone jako wioska na prawie polskim, a związane było z dawną osadą kościelną. W XIX wieku znajdowało się w rękach Taczanowskich, a następnie, aż do wybuchu wojny, Galińskich. Do dzisiejszego dnia w Bielejewie zachował się odrestaurowany dworek z początku XX wieku, który otacza pozostałość założonego w tym samym czasie parku angielskiego o cechach naturalistycznych.
BRZOSTÓW
Brzostów położony jest w gminie Jaraczewo. Zamieszkują tu 263 osoby. To wieś leżąca wśród lasów nad rzeką Lubieszką, przy drodze krajowej Jarocin - Gostyń – Leszno. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1412 roku i wymienia Lassothe de Brzostowo. W lesie na wschód od wsi, opodal szosy do Jarocina, znajdują się dwa głazy narzutowe, zwane "kamieniami księcia Radolina", o obwodach 12,1 i 10,5 metrów. Nazwa głazów pochodzi z legendy według której: "...Jeden z jarocińskich dziedziców był zapalonym myśliwym, a do tego wielkim bezbożnikiem. Pewnej nocy wigilijnej zapragnął zapolować, gdyż jako stary kawaler nie obchodził Gwiazdki, a nikt go na święta do siebie nie zaprosił. W chwili gdy zamierzał zboczyć z głównej drogi w las, wypadł na niego ogromny wilk i ludzkim głosem napomniał, że nie godzi się w noc wigilijną zabijać jakiegokolwiek stworzenia. Strzelba wypadła myśliwemu z rąk, a on i jego koń zamienili się w dwa głazy narzutowe. Z rosnącymi w tym lesie starymi dębami związane jest także podanie o popasie pod nimi Napoleona podczas przejazdu przez Polskę...". Miejscowość ta bogata jest w złoża surowców ilastych. W związku z tym faktem w latach 1970- 73 został tu wybudowany jeden z najnowocześniejszych zakładów ceramicznych w Polsce. Obecnie cegielnia należy do krotoszyńskiego "Cerabudu".
CEREKWICA NOWA
Cerekwica Nowa położona jest w Gminie Jaraczewo, leży nad Obrą, na południowy zachód od Jarocina. Zamieszkuje tu 166 osób. Okolica Cerekwicy była zamieszkana przez człowieka pierwotnego, o czym świadczą stanowiska archeologiczne z okresu neolitu. Nazwa wsi pochodząca od cerkwi – dawnej nazwy kościoła – świadczy o odległej historii miejscowości. Najwcześniejsze wzmianki o Cerekwicy pochodzą z 1392 roku, kiedy to bracia Wacław i Krzywosąd zrzekają się Ruska na rzecz cześnika Ubisława z Cerekwicy, Potarzycy i Domorodzic. Następna wzmianka pochodzi z 1397 roku i dotyczy Przybysława z Cerkwicy i jego brata Marcina. Wieś była gniazdem rodziny Cerekwickich herbu Zaremba. W roku 1397 właścicielami wsi byli bracia Przybysław i Jan z Cerekwicy, a w 1398 roku jako współwłaścicielka wsi odnotowana jest Zofia z Cerekwicy, matka Zawiszy z Górki pod pobliskim Ruskiem i siostra Sędziwoja Mokronoskiego z Jarocina. Na początku XV wieku dochodzi do sporów granicznych między Łobzem i Cerekwicą i zapewne dlatego Gniewosz z Łobza oraz Zawisza z Cerekwicy mają wystawić po sześć osób, które ustalą miejsce sypania kopców granicznych między Cerekwicą a Strzyżewkiem. Dziedzicem połowy wsi w 1462 roku był Szymon Cerekwicki, a drugą połową władał Mikołaj Cerekwicki, a następnie jego syn Jan. W latach 1563- 1585 o kościół toczył się spór. W końcu XVI wieku majątek przeszedł w posiadanie rodziny Sośnickich herbu Trąby. W roku 1678 nowymi właścicielami Cerekwicy zostali Bojanowscy herbu Junosza. To właśnie pod ich władaniem we wsi wzniesiono dwór z zabudowaniami gospodarczymi, a u schyłku XVII wieku rozpoczęto prace budowlane przy nowej rezydencji- istniejącej do dziś- pałacu. Po roku 1680 Cerekwica przechodziła we władanie drugiego odgałęzienia rodu Bojanowskich. Na przełomie XVIII i XIX wieku właścicielami Cerekwicy zostali Czapscy. Na początku lat dziewięćdziesiątych XIX wieku majątek został odsprzedany Komisji Kolonizacyjnej. Należącą do posiadłości ziemię rozparcelowano, zabudowania wraz z parkiem przeznaczone zostały dla utworzonego zakładu wychowawczego dla moralnie zaniedbanych dzieci. Cerekwicki pałac to duży, dziesięcioosiowy piętrowy późnoklasycystyczny budynek, ozdobiony czterokolumnowym portykiem. Po przejęciu posiadłości przez zakład zmieniona została pierwotna kompozycja otoczenia rezydencji w postaci krajobrazowego parku i dziedzińca z podjazdem oraz rozebrane zostały budynki gospodarcze i folwarczne, które zostały zastąpione obiektami związanymi z funkcjonowaniem zakładu: szkoła, kuchnia, dom dla nauczycieli, warsztaty. Budynek pałacu przeznaczono na internat. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w Cerekwicy utworzono zakład wychowawczy dla chłopców. Pierwszym dyrektorem był Stanisław Krzewiński, a od 1922 roku Stanisław Lissowski. W październiku 1939 roku hitlerowcy urządzili na terenie zakładu wychowawczego obóz przejściowy dla wywożonej ludności polskiej – głównie miejscowych i okolicznych ziemian oraz przedstawicieli inteligencji polskiej. Po II wojnie światowej w Cerekwicy ponownie urządzono zakład wychowawczy dla chłopców, który w 1948 roku został przeniesiony do zakładu w Owińskach koło Poznania, a w Cerekwicy ulokowano dziewczęta. Dziś - po zakładzie wychowawczym i poprawczym – w Cerekwicy funkcjonuje Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy dla dziewcząt.
CEREKWICA STARA
Cerekwica Stara położona jest w Gminie Jaraczewo, leży nad Obrą, na południowy - zachód od Jarocina. Zamieszkuje tu 226 osób. Wieś uchodzi za najstarszą w regionie Jaraczewa. W wiosce na prawym brzegu Obry wznosi się zespół kościelny złożony z kościoła p. w. Świętego Jakuba Apostoła, okazałej plebanii z początku XX wieku i domu parafialnego. Parafia cerekwicka uchodzi za najstarszą na okolicznych terenach, założoną w XI- XII wieku. Mieszkańcy od pokoleń, objaśniając pochodzenie nazwy miejscowości, opowiadają legendę o śmiertelnie zranionym przez dzika Jakubie-dziedzicu Łobza, którego żona, w miejscu gdzie oddał ducha, postanowiła postawić kaplicę, zwaną cerkiewką. Po kościołach drewnianych z 1620 i 1680 roku, aktualny wzniesiono w latach 1948 – 1950. Obecna świątynia to budynek nietynkowany, z nieukończoną wieżą od strony południowo – wschodniej. Wewnątrz kościoła wmurowano tablicę upamiętniającą pochodzącego z pobliskich Łowęcic błogosławionego brata Grzegorza Bolesława Frąckowiaka. Nad Obrą w sąsiedztwie kościoła, po przeciwnej stronie drogi znajduje się budynek salki wiejskiej, a wśród pól otaczających wioskę mieszkańcy postawili kapliczkę z drewnianą figurką Chrystusa Frasobliwego. Przez wieś przebiega gazociąg średniego ciśnienia, który zasila w gaz pozostałe miejscowości w gminie Jaraczewo.
GOLA
Wieś położona w gminie Jaraczewo, w odległości ok. 3 km od Jaraczewa, przy drodze do Niedźwiad i Książa Wielkopolskiego, licząca 517 mieszkańców. Jest piątą pod względem liczby mieszkańców wsią w gminie. Na terenie Goli odkryto znaleziska świadczące o zamieszkaniu tych terenów przez człowieka w epoce kamienia, brązu i żelaza. Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych pochodzi z roku 1400, kiedy us talano granice między Golą i Jeżewem. W XVII wieku w Goli znajdował się dworek, gorzelnia, owczarnia, obory, studnia i mielcuch. W XVIII wieku Gola znalazła się w rękach Jaraczewskich, a w czasie zaborów trafiła w ręce niemieckie. W 1848 roku Gola znajdowała się na szlaku dojściowym powstańców z okolic Jarocina, Krotoszyna i Borku do obozu w Książu. Według tradycji jeden z głazów na grobie Floriana Dąbrowskiego w Śremie pochodzi z Goli i został przyciągnięty przez 27 koni. Po I wojnie światowej majątek golski znalazł się w rękach Stanisława Plucińskiego, a następnie aż do 1945 roku - Aleksandra Boruszczaka - generała dowodzącego armią polską w walkach o Wilno i Grodno w 1920 roku. We wsi znajduje się dawny pałac typu willowego z drugiej połowy XIX wieku, w którym po wojnie umieszczono junaków ze "Służby Polsce", a następnie organizowano kolonie dla dzieci poznańskich tramwajarzy. Do 1966 roku w pałacu funkcjonowała kilkuoddziałowa szkoła, zastąpiona z czasem szkoła ośmioklasową. Obecnie przeznaczony jest on na szkołę podstawową. We władaniu szkoły jest również ponad czterohektarowy dawny park przypałacowy, założony w stylu naturalistyczno - krajobrazowym. W parku tym w części północno-wschodniej znajdują się dwa małe stawki. Uwagę zwraca też grupa siedmiu jesionów o pierścieniach od 203 do 270 centymetrów. W 2003 roku podczas prac wykopaliskowych odkryto w Goli kurhan (kopiec kamienny) sprzed 4 tysięcy lat i cmentarzysko grobów popielicowych sprzed dwóch tysiącleci. Naukowcom w czasie prac udało się dotrzeć do wnętrza kurhanu - komory, która została zrabowana albo przygotowana na grób. Znalezione wewnątrz pięknie zdobione naczynia stanowiły ślad po jego budowie lub stypie pogrzebowej. Na cmentarzysku natomiast w męskich grobach znaleziono świetnie zachowane miecze, groty, brzytwy i nożyce, a w kobiecych bransolety, naramienniki, szpile do spinania włosów i tkackie ciężarki. Wszystkie znalezione przedmioty zostały sfotografowane i opisane.
GÓRA
Wieś położona przy drodze krajowej nr 12 Jarocin – Leszno, ok. 9 km na zachód od Jarocina, zamieszkiwana przez 828 mieszkańców. Zabudowa wsi rozłożona jest na stoku północnej krawędzi Wysoczyzny Kaliskiej oraz u jej podnóża. Tutaj nad kanałem Obry- między Górą a Panienką - znajduje się najniżej położony punkt gminy Jaraczewo, osiągający 91,2 m n.p.m. Góra należy do osad o bardzo długiej historii potwierdzonej przez wykopaliska archeologiczne – z okresu brązu, żelaza i z okresu rzymskiego. W popielicach różnej wielkości znaleziono potłuczone, zwęglone kości wymieszane z ziemią i popiołem, a w przystawkach w kształcie dzbanka – wykonane z brązu - szpilki do włosów, pierścionki, naszyjniki i bransolety. W Górze odkryto również cmentarzysko złożone z 20 grobów skrzynkowych. Z okresu rzymskiego odkryto kurhan, a w nim wiele naczyń i skorup. Ludzie mieszkający na tym terenie do dziś nazywają jedno ze wzgórz ,,Gorki". Większość znalezisk trafiło do Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, część jednak - zatrzymana przez właścicieli Fischerów von Mollardów - zaginęła w ostatnich miesiącach II wojny światowej. Dawna nazwa miejscowości brzmiała Lasocina Góra. Być może do tej wsi odnosi się darowizna księcia Mieszka III z końca XII wieku dla klasztoru benedyktynów z Kościelnej Wsi. Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych dotycząca Góry pochodzi z 1343 roku. Przez pięć kolejnych lat - począwszy od 1343. - wieś należała - prawdopodobnie - do kaliskiego kasztelana z rodu Doliwów – Janusza. Zdaniem Stanisława Kozierowskiego to Zofia Górska wniosła około roku 1510 Górę w ród Awdańców Konarskich. Wieś w kolejnych wiekach była własnością różnych rodów wielkopolskich. Po Konarskich w XVII wieku Góra znalazła się w rękach Dobrzyckich, w XVIII wieku należała do Gajewskich i Święcickich, po których została przejęta przez Szołdrskich. Ci ostatni swój majątek stracili po powstaniu listopadowym na rzecz rządu pruskiego, który sprzedał wieś w 1835 roku Eduardowi von Mollard. Wraz z wygaśnięciem męskiej linii Mollardów - poprzez ożenek - przejęli Górę wraz z majętnością Fischerowie. Za ostatnich właścicieli została ona podzielona miedzy dwóch braci – Ernesta i Edwarda. W rękach Fischerów pozostała Góra do upadku Niemiec w II wojnie światowej. Przed I wojną światową koło wsi powstało lotnisko polowe, z którego piloci wielkopolscy wspierali z powietrza powstanie śląskie. W latach 1877 - 1878 berliński architekt Paweł Rötger dla Rudolfa Fischera von Mollarda wzniósł w Górze pałac w stylu renesansu północnego, zwanego również "stylem królowej Anny". Tynkowane elewacje uzupełnione zostały dekoracją z żółtych cegieł klinkierowych i niewielkimi szczytami na osi. Pałac ma mansardowy dach. W narożach od strony północnej umieszczone zostały niskie ośmioboczne ryzality kryte dachami cebulastymi. Z boku znajduje się wieża kryta hełmem stożkowatym. Wewnątrz pałacu zachowały się kolumny i kasetony z ciemnoorzechowego drewna oraz duży hol, salon na osi i biblioteka bogato dekorowane boazeriami i polichromiami. Po II wojnie światowej w pałacu mieściła się szkoła rolnicza, a od 1952 roku swą siedzibę ma tu Dom Dziecka. Już w drugiej połowie XVIII wieku założono w Górze park krajobrazowy. Układ dróg w parku jest wieloobwodnicowy. W parku o powierzchni ponad 7 hektarów rośnie wiele pomnikowych drzew, miedzy innymi: 3 dęby o obwodach 355, 388 i 480 cm. Park pozbawiony jest prawie całkowicie roślinności krzewiastej, nie licząc bzu czarnego. Wśród drzew rosnących w parku można znaleźć: miłorząb dwuklapowy, buk zwyczajny, jesion wyniosły, platan klonolistny i modrzew europejski. W przekomponowanym w II połowie XIX wieku parku zaplanowano i wykonano trzy stawy. Park posiada ogrodzenie z końca XIX wieku. Z dawnego zespołu dworskiego z pierwszej połowy XIX wieku zachowały się m. in.: oficyna z 1839 roku z piętrowym drewnianym ryzalitem i galerią balkonową. W południowej części parku usytuowany został domek modrzewiowy, będący w czasach dawnej świetności domem ogrodnika. Przy domku urządzone zostały: ogródek skalny i lapidarium z fragmentów rzeźbiarskich m. in. z XVII i XVIII wieku. Przy bramie wjazdowej od strony wschodniej stoi barokowa figurka św. Jana Nepomucena. Natomiast od strony zachodniej uwagę przykuwa zespół zabudowań folwarcznych ze spichrzem z 1840 roku oraz jednolita, pochodząca z przełomu XIX i XX wieku gorzelnia. Przy drodze głównej naprzeciwko folwarku zachowały się cztery czworaki z I połowy XIX wieku, niektóre z szachulcowymi szczytami. Obok skrzyżowania Góra - Zalesie stoi dawna oberża, na której widnieją inicjały AD i data 1888. Parafia w Górze wzmiankowana jest po raz pierwszy w 1393 roku. Od początku istniejące kościoły, jak i parafia noszą wezwanie Wniebowzięcia NMP. Parafia ta znana była już od 1393 roku, ale niektóre źródła wzmiankują ją na XIII wiek. Jej obszar wyłączono z parafii cerekwickiej. Powstawały tu kolejno drewniane kościoły. Obecny kościół, murowany, późnoklasycystyczny wzniesiono w latach 1817 - 1830 z fundacji Wiktora Szołdrowskiego. Jest to budowla jednonawowa na rzucie prostokąta z wieżą w fasadzie zachodniej. Wieża zwieńczona od strony zachodniej neobarokowym hełmem pochodzi z 1928 roku. Ołtarz główny zwieńczony rokokowo. Na uwagę zasługuje również obraz św. Franciszka Ksawerego z 1720 roku. W kruchcie kościoła wmurowana została tablica upamiętniająca Powstańców Wielkopolskich z napisem ,,Oddaliśmy ojczyźnie nasze życie, polskiej ziemi krew, narodowi serce, Bogu dusze – powstańcy parafii Góra". Od strony północnej terenu należącego do kościoła znajduje się pomnik 12 parafian poległych w latach 1918- 1920. Wystawiono go w 1924 roku, w 1940 roku został zniszczony przez hitlerowców i odbudowany dopiero w roku 1982. Od strony wschodniej wznosi się plebania z 1901 roku. Po południowej stronie wsi zachowały się zabudowania nieczynnej cegielni, którą wzmiankować można na II połowę XIX wieku. Tu na szczególną uwagę zasługuje okrągły piec, na którym wznosi się komin na wzmocnionym cokole. Również jadąc dalej w kierunku południowym, znajduje się stacja kolejowa, przy której stoi zabytkowy budynek dworca z przełomu XIX/XX. Budynek wykonany został z nietynkowanych cegieł, z wieżą, niskim skrzydłem technicznym i drewnianą werandą dla podróżnych. W zamiejscowym oddziale Biblioteki Publicznej Gminy Jaraczewo znajduje się - otwarta w 2010 roku dla zwiedzających – Izba Regionalna. Zgromadzone w niej eksponaty ilustrują życie mieszkańców Ziemi Jaraczewskiej z dawnych czasów. W Górze działa też Koło Gospodyń Wiejskich i Ochotnicza Straż Pożarna, która powstała w 1929 roku.
JARACZEWO
Nazwa miejscowości pochodzi od nazwy osobowej Jaracz, która w średniowieczu stanowiła polski odpowiednik imienia Horacy. Ta wieś gminna datowana jest od 1394 roku. Wiadomo jednak, że osadnictwo na tym terenie jest znacznie starsze. Świadczą o tym znaleziska archeologiczne, zwłaszcza groby skrzynkowe datowane na V-III wiek. p.n.e. W latach 1519 - 1934 posiadała prawa miejskie. Miejscowość należała do rodu Jaraczewskich herbu Zaremba, którzy przejęli nazwisko od nazwy miejscowości. Losy miejscowości związane są z tą rodziną do 1905 roku, co w warunkach Wielkopolski jest rzadkością. Przywilejem Zygmunta I Starego z 1519 roku, wystawionym dla Tyburcego Jaraczewskiego, wsi nadano prawa miejskie na prawie magdeburskim. Warto w tym miejscu wspomnieć, że Jaraczewo jest jednym z dwóch wielkopolskich miast lokowanych w XVI wieku, dla którego zachował się oryginalny dokument sporządzony w języku łacińskim, a napisany w kancelarii królewskiej na pergaminie z zawieszoną do niego pieczęcią. Na mocy przywileju władzę w Jaraczewie sprawował wójt oraz rada miejska, której prawo wyboru przysługiwało właścicielowi. W latach 1789- 1871 miasto rozwijało się dynamicznie i miało około 1.105 mieszkańców. Obowiązująca tutaj tolerancja religijna spowodowała przybycie i osiedlenie się innowierców rozwijających sukiennictwo, którego Jaraczewo szybko stało się ośrodkiem. Rodzina Jarczewskich mieszkająca na terenie Jaraczewa zdobywała dla swojego miasta przywileje powodujące jego rozwój (m.in. Stanisław Jaraczewski otrzymał od króla Jana Kazimierza przywilej na odbywanie czterech jarmarków rocznie, a w 1726 roku Karol Marcin Jaraczewski wydał pozwolenie na wprowadzenie wilkierza cechu płócienników). Druga połowa XVIII wieku, kiedy właścicielem miasta był Tadeusz Jaraczewski, to czasy świetności Jaraczewa. W wyniku III rozbioru Polski Jaraczewo znalazło się pod zaborem pruskim. W tym okresie narastały wśród mieszkańców silne więzi mające charakter narodowościowy. Dużą uwagę przywiązywano do powstawania stowarzyszeń, których celem było umacnianie polskości. W 1873 roku powstał w Jaraczewie Bank Ludowy, a w roku 1897 rozpoczęła działalność Kasa Oszczędności i Pożyczek. Obie spółki połączyły się w 1918 roku. Dla wzmocnienia polskiego stanu posiadania w 1907 roku została zawiązana Spółdzielnia Kupna i Sprzedaży Płodów Rolnych ROLNIK. Więzi narodowościowe w Jaraczewie miały bardzo silny charakter, zważając na fakt, że rozwijały się tylko na podłożu lokalnym. Zasłużyli się wówczas księża działający w okolicy chociażby: Ignacy Andersz, Jan Beisert, Stanisław Budaszewski czy ksiądz Wyrzykowski. Postacią, która odcisnęła piętno na historii Jaraczewa, był zwłaszcza ksiądz Ignacy Andersz, który 12 lipca 1854 roku objął probostwo w Jaraczewie i całe swoje dorosłe życie związał z historią jaraczewskiej ziemi. Na terenie Jaraczewa istniały również:
Ostoją polskości były również cechy rzemieślnicze. W kolejnych latach nastąpiło zahamowanie rozwoju a liczba ludności zaczęła spadać. Ogromne znaczenie na spowolnienie rozwoju miały czynniki urbanistyczne, m.in. brak dostępu do węzła kolejowego. Jaraczewo było miastem przez 415 lat, do roku 1934, kiedy to Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 maja 1934 roku został zmieniony ustrój miejski. Pozostałością założenia miejskiego jest zwarta zabudowa wsi z prostokątnym rynkiem o ośmiu wlotach ulicznych. Niektóre domy przy rynku pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku. Środek rynku do czasu II wojny światowej zajmował ratusz, dziś znajduje się tu fontanna, klomby i ławeczki. Wśród wszystkich zrywów narodowościowych na szczególną uwagę zasługuje również fala strajków szkolnych w Jaraczewie, która miała miejsce w latach 1901/02 i 1906/07. W drugiej połowie XIX wieku działał na terenie Jaraczewa teatr amatorski. Wielu mieszkańców Ziemi Jaraczewskiej wzięło czynny udział w powstaniu wielkopolskim. Czarną datę w dziejach miejscowości stanowi 11 października 1939 roku, kiedy to wysiedlono z ziem jaraczewskich około 90 % ludności. Obrona wsi w 1945 roku nie przysporzyła jednak Niemcom sukcesu. Okres II wojny światowej zapisał się w kartach jaraczewskiej historii boleśnie. Wielu mieszkańców tego terenu zginęło walcząc w szeregach Armii Poznań. W karty historii Jaraczewa wpisał się także 9 lutego 1945 r. Wtedy to na polach jaraczewskiego Chytrowa, przy drodze do Chwałkowa Kościelnego rozegrała się dramatyczna historia - katastrofa amerykańskiego bombowca Boeing B-17F. Dziś w miejscu tym stoi pomnik. Został on odsłonięty 30 czerwca 1991 roku, a w ceremonii wziął udział jeden z ocalonych członków załogi – Harry Schulz. Fundatorem pomnika i rzecznikiem jego budowy był pan Ryszard Czabański. Amerykański bombowiec brał udział w nalocie na fabrykę benzyny syntetycznej niedaleko Lipska. Cel nie został jednak osiągnięty, a samolot uległ uszkodzeniom, które uniemożliwiły powrót do bazy w Anglii. Dowódca zdecydował o locie w stronę pozycji wojsk rosyjskich. Niestety gęste chmury – z jednej strony – chroniły przed wrogiem - z drugiej – powodowały oblodzenie samolotu i utratę wysokości. Załoga wyrzucała z wnętrza wszystko, co zbędne. Na rozkaz dowódcy wyskoczył też górny strzelec, który po wylądowaniu dostał się do niewoli. Na jaraczewskim polu udało się wylądować Harry 'emu Schulzowi i Howardowi Gansonowi, którzy opuścili samolot, skacząc na spadochronie. Pilot stracił jednak panowanie nad maszyną, która uderzyła w ziemię. W wyniku katastrofy z dziewięcioosobowej załogi uratowało się czterech lotników, a pięciu zginęło. Ocalonych Amerykanów zakwaterowano w domu jednego z mieszkańców, gdzie spędzili dwie noce. Miejscowy stolarz Władysław Latanowicz wykonał pięć trumien, które z ciałami lotników przewieziono do piwnic jaraczewskiego banku, a później do kostnicy przyszpitalnej w Jarocinie. Amerykanie zostali pochowani na jarocińskim cmentarzu, a w 1947 roku ich ciała ekshumowano i przewieziono do Stanów Zjednoczonych. Z części zachowanych szczątków samolotu powstał – stanowiący element pomnika – krzyż. Nad Obrą wznosi się kościół parafialny p. w. św. Marii Magdaleny. Parafia jaraczewska wzmiankowana jest po raz pierwszy w 1422 roku, ale najprawdopodobniej została erygowania na przełomie XIII i XIV wieku przez biskupa poznańskiego Andrzeja Zarembę. Na miejscu pierwotnego kościoła drewnianego w 1671 roku z fundacji Stanisława Jaraczewskiego wzniesiono drugą, także drewnianą świątynię. Do niej w roku 1774 dobudowano późnobarokową wieżę z kruchtą w przyziemiu. Do tej wieży z fundacji Edwarda Jaraczewskiego dostawiono w 1843 roku obecną świątynię. W wyposażeniu wnętrza znajduje się ołtarz główny i dwa boczne, późnoklasycystyczne. W ołtarzu głównym zobaczyć możemy rzeźby św. Wojciecha i Stanisława z XVII wieku, późnogotycki krucyfiks z początków XVI wieku oraz płaskorzeźbiona predella ze sceną "złożenia do grobu". We wnętrzu można podziwiać marmurowy, neogotycki nagrobek Józefa i Eleonory Jaraczewskich oraz epitafium Hieronima Jaraczewskiego wystawione w 1844 roku. Na zewnątrz kościoła znajdują się dwie pamiątkowe tablice: jedna metalowa z 1883 roku upamiętnia 200-lecie odsieczy wiedeńskiej i druga marmurowa z 1983 roku z napisem dotyczącym Roku Odkupienia, 600-lecia obrazu jasnogórskiego, 300-lecia odsieczy wiedeńskiej oraz II pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. Obok kościoła, na cmentarzu, znajduje się lapidarium krzyży żelaznych i nagrobków kamiennych. Zespół ten obejmuje około 60 obiektów, głównie z XIX wieku. Plebania pochodzi z pierwszej połowy XIX wieku. Przy kościele rosną dwa pomnikowe dęby o obwodach 380 i 494 centymetrów. Od północy do Jaraczewa przylega Chytrów - dawniej oddzielna wieś - z dworem z 1813 roku. Jest to budynek parterowy, murowany, z dachem naczółkowym i nowszym, piętrowym skrzydłem dostawionym od zachodu. Na osi ganek, połączony obecnie z nową werandą. Dwór w 1967 roku został przebudowany. W skład dawnego zespołu dworskiego wchodzą także zabudowania folwarczne:
Zarówno dworek, gorzelnia, stajnia i spichlerz wpisane są do rejestru zabytków. Przy dworze znajduje się park krajobrazowy, obecnie im. Powstańców Wielkopolskich /nazwa nadana uchwałą Rady Gminy Jaraczewo XV/97/2003 z dnia 30.12.2003 r./. Pierwotnie park obejmował 9,6 ha (w tym wód 2,1 ha). Rozplanowany i założony został w 2 połowie XIX wieku. Twórcą i założycielem najstarszej, północno-zachodniej części parku był najprawdopodobniej Maciej Stablewski. Obecnie obszar parku zajmuje powierzchnię około 5 ha. Dominuje tu drzewostan liściasty z przewagą klonów, jesionów i grabów. Z ciekawszych drzew zwraca uwagę siedmiometrowy jałowiec chiński, rosnący naprzeciwko wjazdu. W parku znajduje się staw o powierzchni 1 ha. Park w Jaraczewie jest centrum dla odbywających się uroczystości oraz imprez kulturalno-rozrywkowych i sportowych. W niższej części parku znajduje się kanał i duży staw z wysepką. Natomiast przy szosie głównej Jarocin – Leszno, naprzeciwko kościoła, w wyższej części parku zlokalizowano w latach siedemdziesiątych gminny ośrodek zdrowia, funkcjonujący do dziś. Przy ulicy Jarocińskiej, na prawym brzegu Obry, naprzeciwko parku, znajduje się budynek gimnazjum. Początki szkoły w Jaraczewie sięgają wieku XVII. Budynek szkoły jest murowany, piętrowy i wzniesiony został w 1903 roku. Po II wojnie światowej do istniejącego budynku dobudowano poprzeczne skrzydło, które oddano do użytku w sierpniu 1960 roku. W 1969 r. ówczesna szkoła otrzymała imię Bohaterów Armii "Poznań". Dzisiejszy kształt architektoniczny placówka przybrała pod koniec lat 90. W lutym 2003 roku, obok gimnazjum, została oddana do użytku - środowiskowa sala sportowa, a w 2010 roku - kompleks sportowy "Orlik". Przy trasie z Jaraczewa do Gostynia znajduje się dawna synagoga, przebudowana na salę widowiskową GOK-u i siedzibę straży pożarnej. Jest to budynek neoromański wzniesiony na początku XX wieku, z elewacją dekorowaną półkolumienkami. Za synagogą obejrzeć można trzykondygnacyjny młyn z początków XX wieku, ze starszą kamienno - ceglaną częścią magazynową z 1883 roku. Przy wyjeździe z Jaraczewa w kierunku Gostynia usytuowano w 1979 roku głaz - pomnik ku czci ofiar obu wojen światowych. Przy ulicy Golskiej znajduje się niezabudowany teren z krzyżem pośrodku. W miejscu tym znajdował się niegdyś kościół Św. Krzyża, który uległ spaleniu. Jaraczewo to miejscowość, gdzie odbywają się liczne imprezy kulturalne. Warto ją odwiedzić w pierwszą sobotę stycznia, kiedy to w miejscowym parku odbywa się świąteczny Koncert Kolęd organizowany na powitanie Nowego Roku oraz z okazji kolejnych finałów Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. W imprezie biorą udział różni wykonawcy (nie tylko z terenu gminy), a atrakcją wyczekiwaną przez zainteresowanych jest pokaz sztucznych. Miłośnicy sportów ekstremalnych mogą sprawdzić swoje umiejętności podczas rajdu samochodowego "Ludowiec " zorganizowanego po raz pierwszy w 1981 roku. W ostatnich latach rajd zyskał rangę wydarzenia o zasięgu wojewódzkim. Inicjatorami rajdu byli Włodzimierz Misiak i Jan Raczkiewicz, którzy - zafascynowani rajdem pod nazwą "Malarz" - przy wsparciu Rady Gminnej LZS w Jaraczewie oraz Rady Wojewódzkiej LZS w Kaliszu i władzy lokalnej rozpoczęli tę rajdową tradycję. Pierwszy rajd odbył się 7 czerwca 1981r. a wygrali go Wiesława i Janusz Idczakowie, jadąc samochodem Trabant 601. Organizatorem większości imprez kulturalnych w Jaraczewie jest miejscowy Gminny Ośrodek Kultury. Szczególne miejsce w kalendarzu wydarzeń zajmują Dni Ziemi Jaraczewskiej wraz ze sztandarowym Turniejem Samorządów Wiejskich, w którym biorą udział reprezentacje poszczególnych sołectw z terenu gminy oraz drużyny z zaprzyjaźnionych gmin z Niemiec i Ukrainy. Swoją piękną tradycję mają także organizowane przez GOK Przeglądy Piosenki, spotkania Dorosłe Dzieci Mają...Głos czy Majówki. Okazją do ciekawej rywalizacji jest także Niepodległościowy Turniej Strzelecki oraz Gminne Zawody Sportowo - Pożarnicze Jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych Gminy Jaraczewo. Latem rusza w Jaraczewie Wakacyjna Liga Piłki Nożnej oraz Turnieje Siatkówki Plażowej. Do uprawiania sporu zachęcają oddane niedawno do użytku kompleksy boisk sportowych i sala gimnastyczna. W Jaraczewie występuje też Kapela Biesiadna "Jaraczewioki" - powstała w 2006 roku, a która w swoim repertuarze ma zarówno znane przeboje biesiadne, jak i własne utwory, działa Koło Gospodyń Wiejskich czy Ochotnicza Straż Pożarna, która powstała pod koniec lat 20. XX wieku. Od 1977 r. w Jaraczewie działa 2 DH im. Arkadego Fiedlera, jednak informacje o harcerstwie na tym terenie znaleźć można już w latach 30. XX w. Obecnie drużyna działa przy Gimnazjum w Jaraczewie i podlega Hufcowi w Jarocinie. W Jaraczewie zawiązał się również Klub Strzelectwa Sportowego " Snajper ", zrzeszający miłośników strzelectwa, a także organizacje sportowe, np. Szkolny Związek Sportowy. Młodzież ma też okazję trenować karate kyokushin, dzięki UKS "ZODIAK", a także piłkę nożną, dzięki ZG LZS Jaraczewo czy GKS Jaraczewo. W Jaraczewie działają także m.in.: Klub Abstynenta "Feniks", Gminne Stowarzyszenie Diabetyków "INSULINA", Gminne Koło Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów oraz funkcjonująca przy Gminnym Ośrodku Kultury od 2009 r. grupa wokalna " Złota Jesień".
ŁOBEZ
Wieś położona w gminie Jaraczewo. Zamieszkuje tu 247 osób. Wioska wzmiankowana po raz pierwszy w 1389 roku. Pierwotna nazwa brzmiała Łobszowo. Wśród łąk, około 1,5 km na północ od wsi znajduje się grodzisko pierścieniowate o średnicy 35 m i wysokości do 3 m, datowane na IX - XIII wiek. Grodzisko zwane Gorzyckiem, ma obwód 120 m, a wysokość wałów sięga 3 m. Jest to pozostałość grodu z IX- XII w. Pierwszy raz wzmiankowane w dokumencie z 1615 roku. Według podań miejscowej ludności grodzisko miało mieć połączenie wodne z podziemną sztolnią z odległym o 7 km na wschód grodziskiem koło Cząszczewa.
ŁOBZOWIEC
Wieś położona w gminie Jaraczewo, licząca 290 mieszkańców. Wioska o bardzo ciekawym położeniu zabudowań, ponieważ domostwa mieszczą się po obu stronach krętej drogi ciągnącej się na długości 2,5 km. W lesie na wschód od wsi, w oddziale 299a Leśnictwa Góreczki rośnie pomnik przyrody, dąb szypułkowy o obwodzie 553 cm.
ŁOWĘCICE
Wieś położona w gminie Jaraczewo, 14 km na zachód od Jarocina, przy drodze Jaraczewo- Rusko, nad rzeka Obrą, licząca 173 mieszkańców. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1382 roku. Łowęcice należały do dóbr cerekwickich. W końcu XIX wieku po rozparcelowaniu majątku należącego do Stanisława Zakrzewskiego z Żabna, powstała wieś kolonizacyjna zamieszkała przez ludność narodowości niemieckiej. Ponieważ była to ludność w większości wyznania ewangelickiego, wybudowano dla niej kościół w Porębie. W Łowęcicach mieszkał bł. Br. Grzegorz Frąckowiak (1911-1943). W roku 1929 wstąpił on do zgromadzenia werbistów i przebywał w Górnej Grupie k. Grudziądza. Po wkroczeniu hitlerowców do Polski został internowany, a po uwolnieniu wrócił do rodzinnej wsi. Tu rozpoczął działalność konspiracyjną. W roku 1942 został aresztowany, więziony w Poznaniu i Zwickau. Skazany przez sąd w Dreźnie, został ścięty na gilotynie. W 1999 roku papież Jan Paweł II zaliczył go do grona 108 błogosławionych męczenników z okresu II wojny światowej. Do dziś pośrodku wsi zachował się rodzinny dom błogosławionego Grzegorza Frąckowiaka, a na nim tablica upamiętniająca jego śmierć. Na prawym brzegu Obry znajdują się piętrowy pałacyk ze szczytami o neobarokowych kształtach oraz pozostałości po dawnym pięciohektarowym parku.
ŁUKASZEWO
NIEDŹWIADY
Wieś położona w gminie Jaraczewo. Mieszka tu 88 osób. W Niedźwiadach występują miejsca wydobycia piasku, żwiru oraz torfu.
NOSKÓW
Wieś położona w gminie Jaraczewo, 8 km na północny - zachód od Jarocina, przy drodze do Pogorzeli, w zachodniej części Wysoczyzny Kaliskiej. Przez wieś przepływa kanał Obry. Liczy ona 972 mieszkańców. Wieś ma układ zabudowy w formie wielodrożnicy. Śladem dawnej funkcji targowej może być rozszerzające się w niewielki plac skrzyżowanie w południowej części wsi. Dziś Nosków jest jedną z większych wsi gminy Jaraczewo, znaną przede wszystkim dzięki działającemu tu od 1984 roku zespołowi folklorystycznemu " Noskowiacy", który w 2009 roku obchodził jubileusz 25 –lecia swojego istnienia. Pierwotny skład zespołu stanowiło sześć par małżeńskich, a pierwszą prowadzącą była Bronisława Bazelak. Już w kolejnym roku powstał zespół dziecięcy, a śpiew powierzono chórkowi. W swoim repertuarze „ Noskowiacy" mieli tańce, przyśpiewki, skecze i prezentowali je podczas dożynek, w Dniu Kobiet, w czasie spotkań opłatkowych czy uroczystości strażackich. Patronat nad zespołem objął z czasem Gminny Ośrodek Kultury w Jaraczewie, który podczas coraz częstszych wyjazdów odpowiedzialny był za kwestie organizacyjne. Kolejne lata to sukcesy grupy podczas przeglądów zespołów folklorystycznych, wśród tych znaczących II nagroda w kategorii zespół pieśni i tańca na II Krajowym Przeglądzie Zespołów Artystycznych Estrada Folkloru. W 1997 roku Bronisława Bazelak ze względu na stan zdrowia rozstaje się z zespołem, a opiekę nad nim sprawuje do dziś pani Krystyna Andrzejewska. Teren Noskowa zamieszkały był już w okresie neolitu, z tego okresu pochodzą znalezione tu skorupy neolityczne i drobne narzędzia krzemienne, jednak wieś po raz pierwszy wzmiankowana jest w dokumencie z roku 1377 i dotyczy Johannesa de Nossowo. Następna z roku 1392 wymienia jako głównych właścicieli Zarembów. Nazwa miejscowości pochodzi od nazwiska Nosek. Nosków był bowiem gniazdem rodziny Noskowskich herbu Zaremba. W wieku XV i XVI obok Noskowskich właścicielami części Noskowa byli m.in. Marcin Górski alias Małołęski (1497), Maciej Jastrzębski alias Łowęcki (1497) oraz później jego synowie: Paweł Kembłowski (1507,1510), Maciej Goliński (1510) i inni. W 1434 roku z fundacji braci Jakuba Nosowskiego i Krzysztofa z Wławy Wławskiego został erygowany w Noskowie kościół. Zapoczątkowało to długotrwałe pretensje Potarzycy do zwierzchnictwa nad kościołem w Noskowie. Co do parafialnego charakteru kościoła w Noskowie nie ma wątpliwości – uzyskał on go dopiero od 1614 roku, gdy to po długim wakacie w okresie reformacji (kiedy to kościół przejęli prawdopodobnie innowiercy) powołano na stanowisko plebana kościoła parafialnego w Noskowie księdza Urbana. W źródłach z roku 1510 Nosków nazywany był miastem (właścicielką miasta pani Dorota), lecz już w roku 1533 znów uważany był za wieś. Po Noskowskich właścicielami Noskowa byli Dobrzyccy, Gajewscy i Święciccy. Po Święcickich przeszedł Nosków wraz z całym majątkiem górskim w ręce Szołdrskich, po których dobra przejął rząd pruski. W roku 1835 od rządu pruskiego całą majętność kupili Mollardowie, a po wymarciu ich męskiej linii przez ożenek przejęli Fischerowie. Około roku 1884 Nosków dzielił się na wieś oraz dwa folwarki. W okresie międzywojennym Nosków, Brzostów, Parzęczew i Górskie Chuby należały do Edwarda Fischera von Mollarda, a Góra, Panienka, Łobez i Zalesie do jego brata Ernesta. Warto zobaczyć tu jeden z nielicznych już kościołów drewnianych. Parafia nosząca wezwanie Św. Trójcy wzmiankowana jest od 1434 roku. Wówczas to wystawiono pierwszy drewniany kościół, który przetrwał do połowy XVII wieku. Parafia noskowska została jednak założona przed 1428 roku z fundacji braci Jakuba Noskowskiego i Krzysztofa Wławskiego, a jej obszar wyłączono z parafii potarzyckiej. W 1510 roku doszło tu do nieudanej próby lokacji miasta. Kościół wzniesiony został w 1749 roku z fundacji Józefa Dobrzyckiego, przebudowany w latach 1927-1928 roku wg projektu Stefana Cybichowskiego. Świątynia stoi prawdopodobnie na grodzisku. We wnętrzu świątyni znajduje się polichromia Wiktora Gosienieckiego z 1928 roku. Na belce tęczowej podziwiać można krucyfiks i rzeźby Matki Bożej i św. Jana, gotyckie z około 1420 roku. Ołtarz główny zdobiony jest rzeźbami św. Barbary i św. Marii Magdaleny z połowy XVII wieku. Z pierwszej połowy wieku XVII pochodzi chrzcielnica, ambona jest natomiast czysto rokokowa. Kościół został odrestaurowany w latach 2002- 2003. W sąsiedztwie kościoła znajduje się drewniana dzwonnica z XVIII w. z trzema dzwonami. Przed kościołem stoi wzniesiony w 1999 roku drewniany krzyż. Przy kościele znajduje się plebania z 1842 r. i dom parafialny zbudowany w latach międzywojennych. Cmentarz parafialny otoczony kamiennym murem znajduje się natomiast wśród pól przy drodze do Parzęczewa. Na ulicy Koźmińskiej, na szosie Jarocin - Pogorzela znajduje się żelbetowy most z 1890 roku. Jest tutaj także jedna ze starszych szkół w gminie, wybudowana w latach 1898 – 1900. W 2002 roku w części budynku tutejszej szkoły podstawowej powstał Powiatowy Ośrodek Wsparcia. Z kolei przy wjeździe do wioski od strony Cerekwicy mieści się boisko LZS Zawisza Nosków. Obiekt został w 2010 roku rozbudowany i ogrodzony. Przy drodze do Ruska mieści się natomiast budynek sali wiejskiej, będący też siedzibą miejscowej OSP (powstałej w 1928 r.). Młodzież zrzeszona w straży tworzy Młodzieżowa Drużynę Pożarniczą. W Noskowie działa też Koło Gospodyń Wiejskich i Stowarzyszenie Kulturalno – Oświatowe na Rzecz Rozwoju Wsi Nosków „Noskowiacy" (powstałe w 2008 roku) Oficjalna strona internetowa Wsi Nosków www.parafia.noskow.pl
PANIENKA
Wieś położona w gminie Jaraczewo, przy drodze z Góry do Chwałkowa Kościelnego, licząca 349 mieszkańców. Znajduje się na zachodnim krańcu pagórków Ozu Mieszkowskiego. Dalej na zachód rozciąga się pagór Panienki. Jest to kilka wzniesień mających łącznie ok. 3,0 x 1,0 km, 107 m n.p.m., wysokość względna 15 m. Pierwsze wzmianki pisane o wsi Panienka pochodzą z 1390 roku. Wieś dawniej nosiła nazwę Paniątka. W końcu XIV wieku należała do Gorazdowskich herbu Zaremba. We wspomnianej wzmiance odnotowano tutejszą parafię. Z 1683 roku pochodzą informacje o istniejącej tu szkole i szpitalu. Od 1934 roku kierownikiem tutejszej szkoły był Konrad Śmigielski, aktywista, znany działacz harcerski. Przed Panienką pracował w szkole w Strzyżewku. W 1939 roku zmobilizowany do wojska, poległ w bitwie pod Bzurą. W końcu XIV wieku wybudowana została w Panience świątynia. Pierwszy kościół uległ spaleniu w 1660 roku, kolejny zbudowany został w 1685 roku, dzięki staraniom Stanisława Gostkowskiego. Obecny kościół pod wezwaniem Imienia Jezus powstał w 1787 roku z fundacji Izabeli z Mycielińskich Gajewskiej - kasztelanowej nakielskiej. Stoi on w miejscu poprzednich dwóch kościołów drewnianych, z XIV wieku i z roku 1685. Jest to świątynia jednonawowa z węższym i niższym prezbiterium zamkniętym wielobocznie. Na belce tęczowej napis odnoszący się do budowy kościoła i barokowy krucyfiks. Dachy dwuspadowe, kryte gontem, z wieżyczką na sygnaturkę. W wyposażeniu wnętrza kilka ciekawych obrazów: Matka Boża z Dzieciątkiem z drugiej połowy XVI wieku, Chrzest Chrystusa z wieku XVII oraz XVIII-wieczny św. Wojciech. Pod chórem umieszczono ludowe rzeźby Chrystusa Frasobliwego i św. Rozalii. W latach 1934- 39 proboszczem w Panience był ks. Bolesław Jordan, urodzony w Grudziądzu. Aresztowany i więziony przez hitlerowców, zginął podczas ewakuacji obozu w Żabikowie do Sachsenhausen. Z początku XIX wieku pochodzi klasycystyczna plebania. Na osi znajduje się wejście ujęte w dwie półkolumny zwieńczone trójkątnym szczytem. Niedaleko kościoła, w kapliczce znajduje się rzeźba św. Wawrzyńca z II połowy XIX wieku. Na cmentarzu parafialnym, położonym na grzbiecie pagórka - 107 m n.p.m., mieści się grób Walentego Zielińskiego (1785 - 1865), żołnierza napoleońskiego. Po środku cmentarza pochowany został urodzony w Panience ks. prof. Marian Banaszak, kanonik kapituły metropolitalnej w Poznaniu, dyrektor Archiwum Arcydiecezjalnego, wykładowca seminarium duchownego i Papieskiego Wydziału Teologicznego. Wydał m.in. wielotomową historię kościoła. U podnóża pagórka istniała kopalnia piasku budowlanego, obecnie zalana wodą. To właśnie tu na wykorzystanie czekają złoża wapna odkryte na początku lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku. W 1935 roku z inicjatywy Towarzystwa Popierania Budowy Publicznych Szkół Powszechnych zbudowana została Szkoła Podstawowa. W zachowanym 2-hektarowym parku znajduje się dworek z początku XX wieku. Obiekt ten w latach 1936-39 był własnością prof. Tadeusza Konopińkiego, specjalisty z zakresu hodowli zwierząt, a w latach 1957- 62 dyrektora Zootechniki w Krakowie, jak również profesora Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu. Dworek był miejscem pracy pisarki Joanny Konopińkiej - Reinhard.
PARZĘCZEW
Wieś położona w gminie Jaraczewo, przy drodze Góra - Nosków, licząca 293 mieszkańców. Pierwszy raz wieś wzmiankowana jest w dokumentach z 1414 roku. W 1578 roku tutejszy majątek należał do Kaspra Parzęczewskiego, w XVII wieku do Święcickich, potem Szołdrskich, a później przeszedł na właściciela Góry. W okresie międzywojennym Parzęczew należał do Eduarda Fischera von Mollarda. Był to porucznik Wojska Polskiego i zapalony pilot, członek aeroklubu RP. Miał on jedyne w Wielkopolsce prywatne lotnisko i prywatną awionetkę. Przewodził jednocześnie powiatowej komórce Partii Młodoniemieckiej, kierował siatką szpiegowską. Po wkroczeniu hitlerowców do Polski stał się zaciekłym wrogiem Polaków. W 1925 roku dla Eduarda Mollarda wzniesiono piętrowy pałacyk z wieżą, obok rozciąga się 4,41-hektarowy park, w którym zachowała się unikalna aleja bukowa. Park "Solana" jest miejscem, w którym odbywa się wiele imprez kulturalnych, rozrywkowych i sportowych. Na granicy parku znajduje się zbiornik retencyjny o powierzchni 6,5 ha powstały ze spiętrzenia strugi dochodzącej do Kanału Obry. Od drogi głównej do zwartej zabudowy wiejskiej wsi wiedzie droga, której pobocza otacza piękna aleja kasztanowców. O Parzęczewie krąży również legenda, jakoby jeden z Mollardów miał w pobliskim lesie zakopać skarb, jednak mimo poszukiwań dotąd go nie odnaleziono. Być może dlatego w niektóre księżycowe noce widywane są tam dziwne postacie obleczone w białe szaty, przemierzające las z pochodniami i lampionami.
PORĘBA
Wieś położona w Gminie Jaraczewo, usytuowana 1,5 km na północny - zachód od Cerekwicy. Zamieszkują ją 241 osób. Pierwotnie był to folwark należący do właścicieli Łowęcic. Na szczególną uwagę zasługuje tu nietynkowany o charakterystycznej bryle, neogotycki kościół Niepokalanego Serca NMP z 1885 roku. Dawniej był to kościół ewangelicki. Obecnie należy do parafii Cerekwica. Wieś charakteryzuje się luźną zabudową, rozciągnięta u zbiegu kilku dróg. Tu mieści się pałacyk, który znajduje się pośrodku części południowej parku, mieszczącego się na styku trzech wsi: Wojciechowa, Łowęcic i Poręby. Jest to obiekt murowany pokryty ciemną karpiówką i czerwoną dachówką stanowiący zaplecze mieszkaniowe dla pracowników i emerytów Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Cerekwicy. W tej części parku znajdują się ogródki warzywne dla mieszkańców oraz budynki gospodarcze. Od strony drogi asfaltowej do pałacyku prowadzi piękna aleja lip drobnolistnych. Obiekty te historycznie należały do wsi Łowęcice, dzisiaj natomiast podlegają administracyjnie wsi Poręba. Na początku XX wieku w pałacyku utworzono ośrodek wypoczynkowy. Przed II wojną światową siostry narodowości niemieckiej prowadziły tu pensjonat. Podczas wojny wyjechały, a w pałacyku utworzono zakład, do którego przyjeżdżały młode niemieckie kobiety i odbywały praktyki w gospodarstwach kolonistów niemieckich. Po wojnie Zakład Wychowawczy dla Chłopców w Cerekwicy przejął park i pałac w Porębie. W latach 50. XX wieku obiekt został wyremontowany i przeznaczony na mieszkania dla pracowników i emerytów Zakładu Wychowawczego.
RUSKO
Wieś położona w gminie Jaraczewo, licząca 917 mieszkańców. Miejscowość charakteryzuje się zabudową liniową. Jej pierwotna nazwa Rudusko pochodzi od rudy darninowej. Pierwsze wzmianki na temat wsi sięgają 1392 roku. Właścicielami majątku kolejno byli: Zarembowie, Bielawscy, Suchorzewscy, Koszutscy, Objezierscy. W 1870 roku Rusko zostało kupione przez Zygmunta hrabiego Czarneckiego herbu Prus III. Dla Czarneckich około 1875 roku wzniesiono tu okazały pałac, piętrowy z dwupiętrowym ryzalitem z podcieniem i sterczynami oraz obszernymi skrzydłami bocznymi. Od północy do pałacu dostawiono niską, okrągłą wieżę zwieńczoną krenelażem. Pałac ten otacza park krajobrazowy. Pierwotny projekt parku pochodzi z II połowy XVIII wieku, w II połowie wieku XIX został on przekształcony według projektu Marii Czarneckiej. Na terenie parku oglądać możemy czytelne pozostałości regularnego założenia, z trzema stawami i aleją grabową. Bramy wjazdowe usytuowane zostały zarówno po stronie północnej, jak i południowej. Ich powstanie datuje się na XIX wiek. Przy wejściu zachodnim zachowany został okaz drzewiastej magnolii, a w parku dąb o obwodzie 440 cm i lipa o obwodzie 340 cm. Pozostałością dawnych zabudowań folwarcznych są trzy jednakowe czworaki z przełomu XIX i XX wieku z wystawkami na osiach. W końcu XIX wieku cały majątek, do którego włączony wówczas był Janów, Suchorzewko i Strzyżewko, liczył 1.256 ha. Obok głównego skrzyżowania wsi w 1833 roku na miejscu drewnianego kościółka z 1613 roku, wzniesiony został kościół parafialny pod wezwaniem św. Wojciecha. Kościół w Rusku po raz pierwszy odnotowany został w dokumentach z 1423 roku. Był to kościół pomocniczy w parafii cerekwickiej. Świątynia pw. św. Wojciecha powstała w Rusku w roku 1613, wystawił ją Wojciech Suchorzewski, a konsekrował w 1626 roku biskup sufragan poznański Jan Trach Gniński. Z odnalezionych dokumentów z roku 1683 wynika, że w tym okresie we wsi istniała już szkoła, a do 1828 roku nawet szpital. Świątynia była przebudowywana, obecna pochodzi z roku 1833. Jest to budynek z muru pruskiego, jednonawowy. Od zachodu kwadratowa wieża konstrukcji słupowej, wtopiona w korpus nawy. Świątynię odrestaurowano w 1913 roku, wtedy też dobudowano od północy kaplicę i kruchtę. W obecnym obiekcie zachowały się elementy z poprzedniego kościoła:
Przed kościołem podziwiać można kamienną barokową figurę z wypisaną na cokole datą wystawienia- 1763 roku.
STRZYŻEWKO
Wieś położona w gminie Jaraczewo, licząca 158 mieszkańców. Wioska o zwartej zabudowie położona po obu stronach drogi przebiegającej z Ruska w kierunku Cerekwicy Nowej. W Strzyżewku działa Ochotnicza Straż Pożarna, Koło Gospodyń Wiejskich oraz LKS OLIMPIA Strzyżewko.
SUCHORZEWKO
Wieś należąca do gminy Jaraczewo, o zwartej zabudowie, licząca 243 mieszkańców. Podobnie jak wiele innych wiosek położona jest po obu stronach drogi. W centrum wsi znajduje się tartak. Działa tu również Ochotnicza Straż Pożarna i Koło Gospodyń Wiejskich. Między Suchorzewkiem a Ruskiem znajduje się najwyżej położony punkt gminy, osiągający 135,6 m n.p.m.
WOJCIECHOWO
Wieś położona w gminie Jaraczewo, przy szosie Jaraczewo - Rusko, licząca 459 mieszkańców. Pierwsze wzmianki dotyczące Wojciechowa pochodzą z 1396 roku. Wtedy też odnotowany został w dokumentach spór pomiędzy Czelcem de Łobez, a Marcinem z Wojciechowa. Potem wieś należała do Jastrzębskich i Cieleckich. Przez cały XVI wiek toczył się spór o granice pomiędzy wsiami Wojciechowo i Łowęcice. Od 1756 roku Wojciechowo zaczęło należeć do Stefana Kołaczkowskiego oraz Jaraczewskich. W roku 1887 pruska Komisja Kolonizacyjna osiedliła tu na 418 ha kolonistów z okolic Frankfurtu i ze Śląska. We wsi istniały też dwie szkoły: ewangelicka i katolicka. Pozostałością po dawnych zatargach dotyczących granic Wojciechowa jest układ tej miejscowości. Spacerując wzdłuż głównej drogi przebiegającej przez wieś, możemy trafić do Poręby, Łowęcic i Wojciechowa – Przemysławek. We wsi istnieje również szkoła, która powstała w 1836 roku. Początkowo był to drewniany budynek, który jednak spłonął, a na jego miejscu postawiono w 1890 roku nowy obiekt. W latach 1839- 41 w swej pierwszej placówce nauczycielskiej uczył Ewaryst Estkowski, zasłużony pedagog i promotor nowatorskich metod nauczania. Zainicjował on powstanie pierwszego na ziemiach polskich Towarzystwa Pedagogicznego. Założył tu pasiekę i propagował hodowlę pszczół. Wskutek zatargu z władzami pruskimi został przeniesiony do Mikstatu. Estkowski znany przede wszystkim jako metodyk nauczania, działał również na polu narodowym, wziął udział w powstaniu Wiosny Ludów. Jego pobyt w Wojciechowie upamiętnili mieszkańcy pomnikiem, który został odsłonięty 8 listopada 1924 roku. Pomnik zniszczony został przez hitlerowców. Obecnie szkoła ma dobudowane nowe skrzydło, które oddano w użytkowanie w dniu 3 września 1990 roku. 13 kwietnia 2010 roku w Szkole Podstawowej im. Ewarysta Estkowskiego w Wojciechowie odbyła się uroczystość zasadzenia Dębów Pamięci. W ten sposób szkoła przystąpiła do programu „Katyń... ocalić od zapomnienia". Celem tego programu było upamiętnienie ofiar Zbrodni Katyńskiej, której 70. rocznica obchodzona była w roku 2010. Sadząc dęby, społeczność szkoły w Wojciechowie oddała hołd trzem ofiarom totalitaryzmu, które pochodziły z Wojciechowa lub najbliższej okolicy. Wśród nich znaleźli się Franciszek Filoda, Edgar Albert Lissowski i Bł. Grzegorz Bolesław Frąckowiak. We wsi zachowany został dworzec kolejowy z końca XIX wieku. Linia kolejowa Jarocin - Leszno została tu uruchomiona w 1888 roku. Obecnie z linii kolejowej korzystają "szynobusy". W centrum wioski znajduje się budynek dawnej gospody i opustoszały budynek mleczarni. We wsi działa Kurkowe Bractwo Strzeleckie (jego początki sięgają 1927 roku), Koło Gospodyń Wiejskich (działające od 1963 roku) oraz Ochotnicza Straż Pożarna.
ZALESIE
Wieś położona w gminie Jaraczewo, licząca 317 mieszkańców. Pierwsze zapiski na temat wsi, które zostały odnalezione w dokumentach pochodzą z 1399 roku. We wsi znajdują się dwie przydrożne kaplice z XIX- wiecznymi figurkami świętych Benona i Wawrzyńca. |
znajdź na mapie